به گزارش نشست علمی بررسی «آخرین تحولات مناقشه قره باغ» به میزبانی مرکز فرهنگی قفقاز با حضور اساتید دانشگاه و کارشناسان علوم سیاسی، روابط بین الملل و حقوق بین الملل برگزار شد.
در این نشست، استاد دانشگاه فرهنگیان با تاکید بر اینکه منطقه قره باغ همواره با چالش مواجه بوده و این جدال بی پایان بعد از دهه 80 تداوم یافته و به مدت چهار سال دو کشور وارد جنگ شدند، اظهار داشت: در نهایت جمهوری آذربایجان در جنگ با ارمنستان 20 درصد از خاک خود را از دست داد، به رغم اینکه جمهوری اسلامی ایران نیز کمک‌های متعددی در آن مقطع داشت.
بهنام صحرانورد با تاکید بر اینکه از 6 مهر مجددا جنگ در این منطقه آغاز و آتش بس اعلام شده است، افزود: بررسی نقش کشورهای همسایه از جمله ایران و ترکیه در این مناقشه و همچنین پیامد ورود نیروهای مزدور و تندرو به ویژه داعش در این ماجرا ضروری است.
وی همچنین گفت: نشست سه جانبه در مسکو منجر به آتش بس شده است، اما مشخص نیست منجر به پایان منازعه شود. باید مسائل عمیقا بررسی شده و مواضع کشورها مورد تحلیل قرار گیرد.
صحرانورد تاکید کرد: اینکه حل منازعه را به کشوری واگذار کنیم که به این کشورها به عنوان حیات خلوت می نگرد، نیازمند بررسی و آسیب شناسی است و شاید آن خروجی مورد تاکید را به دنبال نداشته باشد.
این کارشناس علوم سیاسی با اشاره به اینکه از طرف سازمان ملل چگونگی اتمام مناقشه به گروه میسنک واگذار شده است، افزود: البته این موضوع بیشتر منجر به بحران بوده و گرهی گشوده نشده است.
صحرانورد اضافه کرد: به نظر می رسد مناقشه به سمت خاموشی می‌رود، اما به اعتقاد کارشناسان این مسئله آتش زیر خاکستر است و ما با پایان منازعه مواجه نیستیم.
وی متذکر شد: لازم است جمهوری آذربایجان در کمترین زمان و در اسرع وقت نسبت به حل این مناقشه و بحران اقدام کند.
هدف اسرائیل، چهره ایران در بستر مناقشه قره باغ
یکی دیگر از اساتید دانشگاه در خصوص دلایل و زمینه های آغاز جنگ در منطقه گفت: هر یک از دو طرف خود را مالک منطقه قره باغ می‌دانند و این بستر مناقشه است.
مرتضی ابراهیمی افزود: این مناقشه محکی برای قدرت سیاسی هر یک از دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان است. البته مسائلی مانند جنگ در عراق و سوریه منطقه ما را تحت تاثیر قرار داده و تاثیر اش بر مناقشه قره باغ نیز غیرقابل انکار است.
به گفته این استاد دانشگاه ایران متهم به همکاری با ارمنستان است و اسرائیل با طراحی این نقشه به دنبال تضعیف جایگاه ایران است. در واقع بدنام کردن ایران در مواضع خود نسبت به جمهوری آذربایجان به وضوح مشاهده می‌شود.
کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به فعال و روشن نگاه داشتن آتش جنگ در منطقه افزود: برای برخی بازیگران پشت صحنه این مسئله استفاده‌های اقتصادی به دنبال دارد.
وی گفت: اینکه ادبیات تندرویی در چنین شرایطی مطرح و عنوان شود که مبارزه حق و باطل است، در مناسبات جنگ و نقش کشورها تاثیر گذار است.
استاد دانشگاه‌های اردبیل متذکر شد: نوع نمایش منازعات ایران و جمهوری آذربایجان یکی دیگر از شاخصه‌های قابل بررسی است. اینکه دغدغه روانی با نام داعش ایجاد شود، حتی اگر وجود نداشته باشد نیز نیازمند بررسی است و نمی‌توان اثرات آن را نادیده گرفت.
ابراهیمی به نقش اسرائیل و ترکیه اشاره و تصریح کرد: اسرائیل به دنبال این است که چنین تداعی کند ایران برخلاف ادعای خود چندان نسبت به جمهوری آذربایجان توجهی ندارد.
وی با اشاره به اینکه پدیده قومیت و پان ترکیسم می‌تواند متغییر محوری باشد، ادامه داد: افکار عمومی به واسطه این موضوع تحریک شده و کشور در مقام پاسخگویی قرار می گیرد.
استاد دانشگاه های اردبیل افزود: اینکه ایران را به عنوان چهره کشوری منفعل مطرح کنند، یکی دیگر از ترفند های دشمن است و اسرائیل به این موضوع در رسانه‌های خود دامن می زند.
وی متذکر شد: روسیه در منطقه قره باغ به دنبال مناقشه محلی است تا جایگاه دوره امپراطوری شووری سابق احیا شود اما در مقابل اسرائیل به دنبال ایجاد مناقشه منطقه‌ای است.
ابراهیمی افزود: در بستر این ماجرا اسرائیل به معنای واقعی کلمه به دنبال گرفتن سبقت از ترکیه و ایران در منطقه است و ضمن توسعه روابط با کشورهای منطقه قفقاز به نوعی می‌خواهد تصمیم گیر جریانات باشد.
این کارشناس مسائل سیاسی معتقد است تحت هیچ شرایطی این مناقشه به صلح دائمی نمی‌رسد و اگر چنین باشد، جمهوری آذربایجان بسیاری از مطالبات خود را محقق شده نخواهد دید.
استاد دانشگاه های اردبیل افزود: از سویی روسیه به دنبال تداعی این موضوع است که در این منطقه نقش اصلی را دارد و بدون دخالتش بسیاری از مسائل به قوت خود باقی خواهد بود.
ترکیه به دنبال تثبیت و اصلاح وجهه خود است
مسئول مرکز فرهنگی قفقاز هم در این نشست با اشاره به ناکامی‌های مکرر ترکیه در درگیری‌های مناطق مختلف همجوار از جمله در شمال افریقا (لیبی)، شرق مدیترانه (سوریه) و اختلاف با یونان گفت: ترکیه به دنبال ایجاد جبهه جدید برای اصلاح وجهه خود است و در جنگ اخیر محرک اصلی به حساب می آید.
محمدرضا کفاش جمشید افزود: ترکیه به دنبال حضور قوی و تثبیت موقعیت خود در قفقاز جنوبی است و باید منتظر ماند و دید که آیا به ترکیه برای نقش آفرینی در مذاکرات سیاسی اجازه ورود داده می‌شود یا نه؟
وی در خصوص مواضع گروه میسنک در جنگ اخیر قره باغ متذکر شد: تمامی طرح‌های ارائه شده این گروه در مناقشه قره باغ منجر به شکست شده و نتیجه بخش نبوده است. در واقع سیاست گروه مینسک، سیاست دفع الوقت است تا بحران به شکل "فریز شده" باقی بماند.
مسئول مرکز فرهنگی قفقاز با تاکید بر اینکه حتی خود اعضای این گروه نیز معترف به بی‌نتیجه بودن مذاکرات خود هستند، اظهار کرد: با تضعیف کارکرد گروه مینسک، احتمال این که رویکردهای منطقه ای در آینده با اقبال بیشتری مواجه شود، قوت گرفته است.
وی با اشاره به نقش رژیم صهیونیستی در استفاده از بستر جغرافیایی قفقاز جنوبی داشت: هدف این رژیم ضربه زدن و ایستادن در مقابل ایران است و کشوری است که تشویق به جنگ می‌کند.
کفاش جمشید با اشاره به اینکه آمریکا هم بازیگر غایب این ماجرا است، افزود: آمریکا از سویی درگیر کرونا و از سویی درگیر انتخابات ریاست جمهوری است و ورود جدی در ماجرا نداشته است.
کارشناس مسائل سیاسی متذکر شد: البته این به معنی بی خبر بودن آمریکایی ها از جنگ اخیر نیست و آن ها به خوبی از زمان شروع این جنگ اطلاع داشتند، به طوری که چند روز قبل از آغاز جنگ به اتباع خود برای دور شدن از منطقه درگیری هشدار دادند. البته هدف بلند مدت آمریکایی ها همواره تطویل بحران قره باغ و فریز کردن آن بوده است و در آینده نیز سیاست های خود را بر این اساس پیگیری خواهند کرد.
مسئول مرکز فرهنگی قفقاز در ادامه افزود: بازیگر اصلی این مناقشه روسیه است که در آینده هم تاثیر رفتارها و تصمیمات آن را شاهد خواهیم بود. البته هم اکنون روسیه درگیر و مشغول مسائل بلاروس است. ضمن آن که روس ها از گرایشات دولتمردان ارمنستان به غرب و آمریکا آگاهی دارند و چندان به آن ها خوشبین نیستند. در این شرایط برخی مقامات روسیه به صراحت عنوان کرده اند، قره باغ جزو تعهد آن‌ها نیست و خود سرزمین ارمنستان و ثبات و حاکمیت آن جزو تعهدات آن ها است.
کارشناس مسائل قفقاز گفت: در هر حال روس‌ها بازیگر مهم و اصلی در منطقه قفقاز هستند و هر زمان بخواهند می‌توانند این مناقشه را آرام کنند، چنانکه با دعوت پوتین سریعا هر دو طرف منازعه به روسیه رفتند و فورا آتش بس اعلام شد.
کفاش جمشید همچنین در خصوص مواضع ایران در جنگ اخیر گفت: مواضع ایران هوشمندانه و حکیمانه بود و اعلام کرد که تمامیت آذربایجان باید محترم شمرده شود و پس از واگذاری سرزمین های اشغالی به جمهوری آذربایجان باید آوارگان جنگی هم به خانه و کاشانه خود بازگردند.
مسئول مرکز فرهنگی قفقاز با اشاره به بیانیه چهار نماینده ولی فقیه در استان های شمال غرب کشور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و سایر شخصیت های سیاسی کشور ادامه داد: مواضع آن ها بسیار مهم و تاثیرگذار بود و در قالب دیپلماسی عمومی توانست مسیر درستی را برای تصمیم گیرهای مهم کشور پایه ریزی کند.
مدرس دانشگاه محقق اردبیلی افزود: در مجموع مواضع جمهوری اسلامی ایران سازنده، حکیمانه و حساب شده بود. وقتی بررسی می کنیم می بینیم مواضع ایران در سطح بین اللللی هیچ انتقادی را به دنبال نداشت چرا که متناسب با موازین حقوق بین الملل (حمایت از 4 قطعنامه شورای امنیت) بوده است. ایران به درستی خواستار احترام به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان، تخلیه اراضی اشغالی و بازگشت آوارگان جنگی به مناطق تحت اشغال در قره باغ و سایر مناطق اشغالی جمهوری آذربایجان شده است.
رفتار حقوقی ارمنستان قابل قبول کشورها نیست
در ادامه این نشست، مدرس حقوق بین الملل در دانشگاه محقق اردبیلی متذکر شد: همه‌پرسی که در منطقه قره باغ انجام شد بر اساس اصول معاهده مادرید، به لحاظ حقوقی صحیح نبوده است.
سینا برزگر جلالی تاکید کرد: همه پرسی باید از کل کشور انجام شود و این تفسیر جدید از رفرندام قابل قبول نیست. همانطور که در کردستان عراق هم رفراندمی برگزار شد، ولی هیچ کشوری جز اسرائیل تبریک نگفت.
وی افزود: آذربایجان به دنبال حفظ تمامیت ارضی خود است و به 4 قطعنامه شورای امنیت استناد می‌کند و به لحاظ موضع حقوقی دست بالا دارد و می‌گوید که این قطعنامه ها همچنان توسط ارمنستان نقض می‌شود.
کارشناس مسائل حقوق بین الملل تاکید کرد: اینکه موضوع تحول بنیادین مطرح می‌شود، قابل اجرا نیست. زیرا وقتی همچنان مناقشه ادامه دارد، عملیاتی شدنی نیست.
دو کشور آذربایجان و ارمنستان به مخزن تجهیزات نظامی تبدیل شده‌اند
وی معتقد است در نهایت مذاکرات باید به سمت صلح برود و ایران نیز نقش خود را به شکل مطلوب و مشخص ایفا کند.
استاد دانشگاه های اردبیل در ادامه با اشاره به نقشی که برای ترکیه مطرح می شود، افزود: به اعتقاد بنده جنس تحولات غرب آسیا با قفقاز متفاوت است و نگاه ترکیه به این منطقه امنیتی اما به قفقاز، اقتصادی می باشد.
قاسم اصولی تاکید کرد: مراودات اقتصادی ترکیه با آسیای مرکزی و قفقاز قابل توجه است و تنش زنگ خطری برای این مناسبات است. بارها شنیده ایم که ترکیه مراودات خود را با ارمنستان قطع کرده است، اما این صحت ندارد و میزان صادرات ترکیه به این کشور رو به افزایش بوده و حتی بیشتر از ایران بوده است.
این کارشناس مسائل سیاسی متذکر شد: در چنین شرایطی سناریو مطلوب جمهوری اسلامی ایران می‌تواند توجه به تحرکات قوم گرایانه و حضور رژیم صهیونیستی باشد.
به گفته اصولی از تبعات اصلی تداوم وضع موجود این است که دو کشور به مخزن تجهیزات نظامی تبدیل شده و این خود تهدیدی برای ما محسوب می‌شود.
وی اضافه کرد: این مناقشه می‌تواند به منبع تحرکات قوم گرایانه در داخل مرزهای کشور هم تبدیل شود و روز به روز به این تحرکات دامن بزند. علاوه بر این مناقشه می تواند مناسبات اقتصادی ما را در منطقه تحت الشعاع قرار دهد.
در ادامه استاد دانشگاه محقق اردبیلی هم با بیان اینکه سازمان ملل برای شرایط جنگ سرد قادر به تاثیرگذاری است، اضافه کرد: در واقع به دلیل عجز و ناتوانی سازمان ها و نهادهای بین المللی است که موجب شده موضوع "فریز شدن مناقشه" مطرح شود و از سر ناچاری است.
امین نواختی مقدم تاکید کرد: نظریه نومنطقه گرایی اخیرا مطرح شده و اغلب سیاستمداران به آن نظر مساعدی دارند. چرا که به دنبال این است که مناقشات مناطق مختلف در همان مناطق به همان شکل باقی بمانند.
وی ادامه داد: در مجموع جمهوری آذربایجان دست بالاتری در این جنگ داشته است و با درک فضای مناسب منطقه و شرایط قدرت های موثر در مناقشه قره باغ توانست موفق عمل کند.
